एकाइ ३: जीवनोपयोगी सिप (Jivanopyogi Sip)
पाठ १: जीवनोपयोगी सिपको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि, वर्गीकरण र अभ्यास (Jivanopyogi Sipko Aitihasik Pristhabhumi, Bargikaran ra Abhyas)
यस पाठमा हामी जीवनोपयोगी सिपको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि, वर्गीकरण र अभ्यास (Jivanopyogi Sipko Aitihasik Pristhabhumi, Bargikaran ra Abhyas) बारे विस्तृत अध्ययन गर्नेछौँ। जीवनमा आइपर्ने विभिन्न चुनौतीहरूको सामना गर्न, सही निर्णय लिन र समाजमा सफल र सन्तुलित जीवनयापन गर्न यी सिपहररूले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्।
अभ्यास
१. तलका प्रश्नका उत्तर दिनुहोस् :
(क) जीवनोपयोगी सिप विद्यालय शिक्षामा औपचारिक रूपमा कहिलेदेखि सुरु भएको हो?
उत्तर: जीवनोपयोगी सिपको अवधारणा सन् १९६० को दशकमा विकसित भए पनि यसको औपचारिक सुरुवात सन् १९९० मा थाइल्याण्डको जोमटेन सहरमा भएको ‘सबैका लागि शिक्षा’ सम्बन्धी अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनबाट भएको मानिन्छ। उक्त सम्मेलनले बाँच्न, क्षमता विकास गर्न र गुणस्तरीय जीवनयापनका लागि जीवनोपयोगी सिपलाई शिक्षामा समावेश गर्नुपर्ने घोषणा गर्यो। त्यसपछि सन् २००० मा सेनेगलको डकारमा भएको विश्व शिक्षा मञ्चको बैठकले जीवनोपयोगी सिपलाई व्यवस्थित रूपमा शिक्षा प्रणालीमा समावेश गर्न थप जोड दियो।
(ख) समस्या समाधान सिप जीवनोपयोगी सिपको कुन समूहमा पर्छ?
उत्तर: समस्या समाधान सिप (Problem-solving Skill) जीवनोपयोगी सिपअन्तर्गत सोचाइ सिप (Thinking Skills) समूहमा पर्छ। सोचाइ सिपले व्यक्तिलाई कुनै पनि विषयमा तार्किक, रचनात्मक र आलोचनात्मक रूपमा सोच्न र आफ्नो दिमागलाई सही तरिकाले परिचालन गरी सही निर्णय लिन मद्दत गर्दछ।
(ग) विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनका अनुसार जीवनोपयोगी सिपहरूलाई कति समूहमा वर्गीकरण गरिएको छ? छोटकरीमा उल्लेख गरी कुनै एक समूहमा पर्ने सिपहरूको सूची बनाउनुहोस्।
उत्तर: विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन (WHO) का अनुसार जीवनोपयोगी सिपहरूलाई मुख्यतया तीन समूहमा वर्गीकरण गरिएको छ: सोचाइ सिप, आत्मबोध सिप र अन्तरवैयक्तिक सिप।
यीमध्ये आत्मबोध सिप (Self-awareness Skills) अन्तर्गत पर्ने प्रमुख सिपहररू निम्न छन्:
- तनाव व्यवस्थापन (Stress Management)
- संवेगात्मक नियमन (Emotional Regulation)
- सकारात्मक सोच (Positive Thinking)
- आत्मसम्मान (Self-esteem)
(घ) जीवनोपयोगी सिप सिक्नाले हुने फाइदालाई पाँच बुँदामा उल्लेख गर्नुहोस्।
उत्तर: जीवनोपयोगी सिप सिक्नाले हुने प्रमुख फाइदाहरू निम्नअनुसार छन्:
- व्यक्तिलाई आफ्नो जीवन व्यवस्थित र सन्तुलित बनाउन सहयोग गर्छ।
- समाजमा अरूसँग प्रभावकारी सञ्चार र सम्बन्ध स्थापित गरी सहज जीवन जिउन सक्षम बनाउँछ।
- लक्ष्य निर्धारण, निर्णय निर्माण र समस्या समाधान गर्ने क्षमता विकास गराउँछ।
- आलोचनात्मक तथा सिर्जनात्मक सोचको विकास गरी कार्यसम्पादनमा निपुणता ल्याउँछ।
- मानसिक स्वास्थ्यलाई सुदृढ बनाउँदै तनाव र चुनौतीहरूको सामना गर्न सक्षम बनाउँछ।
बाह्य स्रोत (External Resources)
यो पनि पढ्नुहोस्
कुनै प्रश्न वा सुझाव छ भने, हामीलाई सम्पर्क गर्नुहोस्।
Contact Us