Class 12 Social Unit 2-Chapter 8 | तथ्याङ्क प्रशोधन र विश्लेषणमा माइक्रोसफ्ट एक्सेलको प्रयोग (Tathyanka Prashodhan ra Vishleshanma Microsoft Excelko Prayog)

NEB Class 12 Social Studies Notes मा फर्कनुहोस्

एकाइ २: जीवनोपयोगी सिपका रूपमा डिजिटल सिपहरू तथा सामान्य अनुसन्धान सिपहरू (Jivanopyogi Sipka Rupma Digital Sipharu tatha Samanya Anusandhan Sipharu)

पाठ ८: तथ्याङ्क प्रशोधन र विश्लेषणमा माइक्रोसफ्ट एक्सेलको प्रयोग (Tathyanka Prashodhan ra Vishleshanma Microsoft Excelko Prayog)

यस पाठमा हामी तथ्याङ्क प्रशोधन र विश्लेषणमा माइक्रोसफ्ट एक्सेलको प्रयोग (Tathyanka Prashodhan ra Vishleshanma Microsoft Excelko Prayog) सम्बन्धी आधारभूत अवधारणाहरू, जस्तै मध्यक, मध्यिका, र स्तरीय भिन्नताको गणना कसरी गर्ने भन्नेबारे विस्तृत रूपमा अध्ययन गर्नेछौँ। तथ्याङ्क विश्लेषणका लागि एक्सेल एक शक्तिशाली उपकरण हो।

अभ्यास

माइक्रोसफ्ट एक्सेलको छोटो परिचय।
मध्यक भनेको के हो?
स्तरीय भिन्नताले के मापन गर्छ?
माइक्रोसफ्ट एक्सेलमा मध्यिका निकाल्ने तरिका।
कम्प्युटर सफ्टवेयरबाट तथ्याङ्क प्रशोधनका फाइदाहरू।

१. तलका प्रश्नहरूको अति छोटो उत्तर दिनुहोस् :

(क) माइक्रोसफ्ट एक्सेलको छोटो परिचय दिनुहोस्।

उत्तर: माइक्रोसफ्ट एक्सेल (Microsoft Excel) एक शक्तिशाली स्प्रेडसिट (Spreadsheet) सफ्टवेयर हो, जसलाई माइक्रोसफ्ट कम्पनीले Windows, macOS, Android, and iOS जस्ता अपरेटिङ सिस्टमका लागि विकास गरेको हो। यसको मुख्य प्रयोग परिमाणात्मक तथ्याङ्कलाई तालिकाबद्ध गर्ने, प्रशोधन गर्ने, विश्लेषण गर्ने र दृश्यात्मक रूपमा प्रस्तुत गर्नका लागि गरिन्छ।

(ख) मध्यक भनेको के हो?

उत्तर: मध्यक (Mean) भनेको कुनै पनि तथ्याङ्कीय समूहको औसत (Average) मान हो। यसले तथ्याङ्कको केन्द्रीय प्रवृत्तिको प्रतिनिधित्व गर्दछ। मध्यकलाई दिइएका सबै तथ्यहरूको योगफललाई तथ्यहरूको सङ्ख्याले भाग गरेर निकालिन्छ। यसको सूत्र निम्न छ:

$$ \bar{x} = \frac{\sum x}{n} $$

जहाँ, $ \sum x $ सबै तथ्यहरूको जोड हो र $ n $ तथ्यहरूको सङ्ख्या हो।

(ग) स्तरीय भिन्नताले के मापन गर्छ?

उत्तर: स्तरीय भिन्नता (Standard Deviation) एक तथ्याङ्कीय सूचक हो जसले तथ्याङ्कको समूहमा प्रत्येक तथ्यहरू मध्यकबाट कति मात्रामा छरिएका वा फैलिएका छन् भन्ने मापन गर्दछ। कम स्तरीय भिन्नताले तथ्यहरू मध्यकको नजिक छन् भन्ने जनाउँछ भने उच्च स्तरीय भिन्नताले तथ्यहरू धेरै फैलिएका छन् भन्ने बुझाउँछ। यसलाई निम्न सूत्र प्रयोग गरी निकालिन्छ:

$$ S = \sqrt{\frac{\sum (x – \bar{x})^2}{n-1}} $$

(घ) माइक्रोसफ्ट एक्सेल प्रयोग गरी मध्यिका निकाल्ने तरिका लेख्नुहोस्।

उत्तर: मध्यिका (Median) भनेको तथ्याङ्कलाई मानको आधारमा क्रमबद्ध गर्दा ठीक बीचमा पर्ने मान हो। माइक्रोसफ्ट एक्सेलमा तथ्याङ्क प्रविष्ट गरेपछि मध्यिका निकाल्ने चरणहरू निम्न छन्:

जुन सेलमा परिणाम चाहिएको हो, त्यहाँ क्लिक गर्नुहोस्।
बराबर चिह्न (=) टाइप गर्नुहोस्।
अब `MEDIAN` टाइप गरी सानो कोष्ठ `(` सुरु गर्नुहोस्।
जुन तथ्याङ्कको मध्यिका निकाल्ने हो, ती सबै सेलहरू छनोट (Select) गर्नुहोस् र कोष्ठ `)` बन्द गर्नुहोस्। (उदाहरण: `=MEDIAN(A1:A10)`)
अन्त्यमा `Enter` की थिच्नुहोस्। छनोट गरिएको तथ्याङ्कको मध्यिका उक्त सेलमा देखिन्छ।

(ङ) मानिसले आफैले गणना गर्नुभन्दा कम्प्युटर सफ्टवेयर प्रयोग गरी तथ्याङ्क प्रशोधन र विश्लेषण गर्दा के के फाइदा हुन्छ? कम्तीमा पाँच बुँदामा लेख्नुहोस्।

उत्तर: मानिसले आफै गणना गर्नुभन्दा कम्प्युटर सफ्टवेयर प्रयोग गरी तथ्याङ्क प्रशोधन र विश्लेषण गर्दा हुने प्रमुख फाइदाहरू निम्न छन्:

समयको बचत: ठूलो परिमाणको तथ्याङ्कलाई सफ्टवेयरले छिटो र प्रभावकारी रूपमा प्रशोधन गर्छ, जसले समयको बचत हुन्छ।
शुद्धता र विश्वसनीयता: मानवीय त्रुटिको सम्भावना कम हुने भएकाले सफ्टवेयरबाट प्राप्त परिणामहरू बढी शुद्ध र भरपर्दो हुन्छन्।
लागतमा कमी: तथ्याङ्क गणनाका लागि आवश्यक पर्ने जनशक्ति कम लाग्ने हुँदा समग्र लागतमा कमी आउँछ।
जटिल गणनामा सहजता: स्तरीय भिन्नता, सहसम्बन्ध जस्ता जटिल तथ्याङ्कीय गणनाहरू सजिलैसँग गर्न सकिन्छ।
सहज विश्लेषण र प्रस्तुति: कम्प्युटर सफ्टवेयरले परिमाणात्मक तथा गुणात्मक दुवै प्रकारका तथ्याङ्क प्रशोधन गरी चार्ट, ग्राफ जस्ता दृश्यात्मक सामग्री बनाउन सहयोग पुऱ्याउँछ।

अर्को पाठ:

पाठ ९: शाब्दिक जानकारीलाई प्रस्तुत गर्ने तरिका

यो पनि पढ्नुहोस्

Class 12 Nepali Notes Class 12 English Notes All NEB Notes

बाह्य स्रोतहरू

माइक्रोसफ्ट एक्सेलको बारेमा थप जान्नुहोस्

कुनै प्रश्न वा सुझाव छ भने, हामीलाई सम्पर्क गर्नुहोस्।