अधिकार ठूलो कि कर्तव्य ठुलो ?
(Adhikar Thulo Ki Kartavya Thulo)

(क) अधिकार ठुलो कि कर्तव्य ठुलो ? वादविवादमा वक्ताले पालना गर्नुपर्ने नियमहरू भन्नुहोस्।

(ख) वादविवाद पाठमा कति जना पात्रको प्रत्यक्ष सहभागिता रहेको छ ?

⇒ वादविवाद पाठमा ५ जना पात्रको प्रत्यक्ष सहभागिता रहेको छ ।

(ग) वादविवादको पहिलो वक्ता को हुन् र उनले ककसलाई सम्बोधन गरेका छन् ?

⇒ वादविवादको पहिलो वक्ता चिदानन्द चौधरी हुन् र उनले सभाध्यक्ष, प्रमुख अतिथि, निर्णायक मण्डल, गुरु, गुरुआमा, प्रतियोगी साथीहरू र उपस्थित सम्पूर्ण विद्यार्थीलाई सम्बोधन गरेका छन् ।

(घ) वादविवादमा युधिष्ठिरको प्रसङ्ग कुन वक्ताको भनाइमा आएको छ ?

⇒ वादविवादमा युधिष्ठिरको प्रसङ्ग पदम गुप्ताको भनाइमा आएको छ ।

(क) सुकरातले सत्यप्रतिको निष्ठा र कर्तव्यपरायणताका लागि के गरे ?

⇒ सुकरातले सत्यप्रतिको निष्ठा र कर्तव्यपरायणताका लागि हेमलक विष पिए ।

(ख) बुद्धले कस्तो रहस्यको खोजी गरे ?

⇒ बुद्धले संसारमा दुःख के हो र यसबाट मानव जातिले कसरी मुक्ति पाउँछ भन्ने रहस्यको खोजी गरे ।

(ग) हामीले कसरी कर्तव्य पालन गर्न सक्छौं ?

⇒ हामीले आ-आफ्नो ठाउँमा रही जिम्मेवार भएर कर्तव्य पालन गर्न सक्छौं ।

(घ) वादविवादको अंशमा कस्ता कस्ता मौलिक कर्तव्यको कुरा गरिएको छ ?

⇒ वादविवादको अंशमा राष्ट्रप्रतिको सम्मान, स्वतन्त्रता तथा साझा सांस्कृतिक सम्पदाको संरक्षण, धार्मिक सहिष्णुता र भाषिक विविधताको सम्मान जस्ता मौलिक कर्तव्यको कुरा गरिएको छ ।

(क) अधिकार ठुलो कि कर्तव्य ठुलो ? वादविवादका चिदानन्द चौधरीले कर्तव्यपालनबारे भनेका मुख्य मुख्य तीनओटा भनाइ लेख्नुहोस् ।

(ख) कर्तव्यको विषयलाई हाम्रा पौराणिक ग्रन्थमा कसरी उल्लेख गरिएको छ, वादविवादका आधारमा लेख्नुहोस् ।

⇒ कर्तव्यको विषयलाई हाम्रा पौराणिक ग्रन्थमा प्राथमिकताका साथ उल्लेख गरिएको छ । नीतिश्लोकमा न्यायपूर्ण रूपमा आर्जन गरेको धनबाट पारलौकिक कर्तव्य गर्नुपर्छ भनिएको छ । गीतामा आफ्ना हातमा कर्तव्य गर्ने जुन अधिकार छ त्यसलाई इमानदारीपूर्वक पूरा गर्नुपर्छ भनिएको छ । उपनिषद्मा मातृ देवो भव, पितृ देवो भव, आचार्य देवो भव भनिएको छ । यस्ता भनाइहरुले हाम्रा पौराणिक ग्रन्थमा कर्तव्यको विषयलाई प्राथमिकताका साथ उल्लेख गरिएको स्पष्ट हुन्छ ।

(ग) अधिकारका सन्दर्भमा भरत भण्डारीका भनाइको सार लेख्नुहोस् ।

⇒ अधिकारबिना कर्तव्य पूरा गर्न सकिँदैन । एउटा बालक जन्मनासाथ उसलाई कर्तव्यभन्दा अधिकारको हक हुन्छ । त्यसैले अधिकार जन्मसिद्ध हुन्छ भने कर्तव्य पछि मात्र जोडिने विषय भएकाले कर्तव्यभन्दा अधिकारको महत्त्व बढी हुन्छ । यही नै अधिकारका सन्दर्भमा भरत भण्डारीका भनाइको सार हो ।

(घ) श्रुति साहको भनाइको सार लेख्नुहोस् ।

⇒ अधिकार ठुलो भएर नै यसको प्राप्तिका लागि आन्दोलनहरु भएका हुन् । प्रकृतिसँग सम्पूर्ण अधिकार छ र नै उसले कर्तव्य पूरा गरिरहेको छ । मानिसले जन्मसिद्ध रुपमा प्राप्त गर्ने, मानिसको समग्र व्यक्तित्व विकास तथा सम्मानपूर्ण र नैतिक जीवनयापनका लागि अपरिहार्य अधिकार कर्तव्यभन्दा विशिष्ट छ ।

(क) कर्तव्यको कसीमा घोटिंदा मात्र हरेक व्यक्तिको व्यक्तित्वको सफल परीक्षण हुन्छ ।

⇒ प्रस्तुत भनाइ वादविवादको वक्ता चिदानन्द चौधरीले भनेको हो । अधिकारभन्दा कर्तव्य ठुलो हो भन्ने कुरामा जोड दिँदा यो भनाइ आएको हो ।

कर्तव्यको पालनाबाट नै मानिस सफल र असफल भन्ने निर्धारण हुन्छ । पिताप्रतिको कर्तव्य पालनाका सन्दर्भमा जब राम वनवास गए, मर्यादापुरुषोत्तम बने र भगवानका रूपमा पुजिए । संसारमा दुःख के हो र यसबाट मानव जातिले कसरी मुक्ति पाउँछ भन्ने रहस्यको खोजसम्बन्धी कर्तव्य निर्वाह गर्दा गौतम बुद्ध महान् बने । ससाना कार्यबाट प्राप्त हुने ठुलाठुला परिणामले पनि कर्तव्यको महानता झल्काउँछ । आआफ्ना ठाउँबाट सबैले आआफ्नो कर्तव्य निर्वाह गरेको समाज सभ्य हुन्छ र सुसंस्कृत हुन्छ । नागरिकले आआफ्ना घर वरिपरि सफा गरे भने सिङ्गो गाउँ वा सहर सफा हुन्छ । कृषकले झरी, बादल नभनी गरेको मिहिनेतले सबैले खाने अन्न उत्पादन हुन्छ । शिक्षकले पेसाप्रतिको निष्ठा सम्झँदा र सोअनुसारको आचरण गर्दा शिक्षकको कर्तव्य पूरा हुन्छ । यसरी मानिसले आफ्ना कर्तव्य पूरा गरे मात्र ऊ सफल कहलाउँछ भन्ने कुरा स्पष्ट पार्न खोजिएको छ ।

(ख) अधिकार नदिई कर्तव्य मात्र पूरा गर भन्नु बिना हतियार लडाइँमा पठाउनु जस्तै हो । खुट्टामा नेल लगाएर हिँड् भन्नु जस्तै हो ।

⇒ प्रस्तुत भनाइ कर्तव्यभन्दा अधिकार ठुलोको विषयमा बोल्ने वक्ता भरत भण्डारीले भनेको हो । यसमा अधिकार नै ठुलो हो भन्ने उदाहरण प्रस्तुत गर्न खोजिएको छ ।

मानिसका लागि अधिकार पहिलो शर्त हो। अधिकारबिना मानिस अपाङ्ग बन्दछ । एउटा बालक जन्मनासाथ उसलाई अधिकार चाहिन्छ। अधिकार जन्मसिद्ध हुन्छ भने कर्तव्य पछि मात्र जोडिने विषय हो । किसानले बिउबिजन र मल पाए मात्र अन्न उब्जनी गर्न सक्छन् । यसरी नै मानिसहरुले पहिला अधिकार पाए मात्र कर्तव्य निभाउन सक्छन् । अधिकारबिनाको कर्तव्य नुनबिनाको तरकारी र अमिलोबिनाको अचार जस्तै हुन्छ । मान्छेलाई अधिकार नदिई कर्तव्य मात्र पूरा गर भन्नु बिना हतियार लडाइँमा पठाउनु जस्तै हो । खुट्टामा नेल लगाएर हिँड् भन्नु जस्तै हो, हातमा हत्कडी लगाएर काम गर भन्नु जस्तै हो । अधिकारबिना मानिस कमजोर हुन्छ । जसरी खुट्टामा नेल लगाएर मान्छे हिँड्न सक्दैन त्यसरी नै अधिकारबिना कर्तव्य पूरा गर्न सकिँदैन। यसरी अधिकारबिना कर्तव्य पूरा गर्न कदापि सकिँदैन भन्ने भाव प्रस्तुत वादविवाद अंशमा स्पष्ट गरिएको छ ।