एकाइ १: सामाजिक तथा जीवनोपयोगी शिक्षाको अवधारणा (Samajik tatha Jivanopyogi Sikshako Avadharana)
पाठ २: जीवनोपयोगी शिक्षा, जीवनोपयोगी सिप र स्वस्थ जीवनशैलीबिचको अन्तरसम्बन्ध (Jivanopyogi Siksha, Jivanopyogi Sip ra Swastha Jivanshailibichko Antarsambandha)
यस पाठमा हामी जीवनोपयोगी शिक्षा, जीवनोपयोगी सिप र स्वस्थ जीवनशैलीबिचको अन्तरसम्बन्ध (Jivanopyogi Siksha, Jivanopyogi Sip ra Swastha Jivanshailibichko Antarsambandha) को बारेमा विस्तृत रूपमा अध्ययन गर्नेछौँ। पूर्वीय र पाश्चात्य चिन्तन परम्पराले जीवनोपयोगी सिप र स्वस्थ जीवनशैलीलाई कसरी व्याख्या गरेका छन् भन्ने विषयमा पनि हामी जानकारी हासिल गर्नेछौँ।
अभ्यास
Jivanopyogi Siksha, Jivanopyogi Sip ra Swastha Jivanshailibichko Antarsambandha
१. तलका प्रश्नका उत्तर दिनुहोस् :
(क) पूर्वीय चिन्तन परम्परा भन्नाले के बुझिन्छ?
उत्तर: पूर्वीय दर्शन, धर्म, संस्कार, संस्कृति, सभ्यता, र कलामा आधारित चिन्तन परम्परालाई पूर्वीय चिन्तन परम्परा (Eastern Philosophy) भनिन्छ। यसले सामान्यतया एसियाका पूर्वी र दक्षिणी भूभागमा विकास भएका विविध दर्शनहरूलाई समेट्छ, जसमा भारतवर्षीय, चिनियाँ, जापानी, र कोरियाली दर्शनहरू पर्दछन्। वेदमा आधारित हिन्दु धर्म, जैन धर्म, बौद्ध धर्म, किरात धर्म, कन्फुसियस दर्शन, र ताओ दर्शनको प्रभावबाट पूर्वीय चिन्तन परम्परा बनेको छ। यो परम्पराले नैतिक जीवन र सदाचारलाई विशेष महत्त्व दिन्छ। यस मान्यता अनुसार, मानिसको खानपिन, सङ्गत, र जीवनशैलीले उसको चिन्तन र व्यवहारमा गहिरो प्रभाव पार्ने हुनाले, ती सबै मानव मर्यादाअनुसार हुनुपर्छ भनिएको छ। त्यसैले, पूर्वीय चिन्तनमा जीवनोपयोगी आचरण, सिप, र स्वस्थ जीवनशैलीलाई सधैँ महत्व दिइन्छ।
(ख) पाश्चात्य चिन्तन परम्परा भन्नाले के बुझिन्छ?
उत्तर: पाश्चात्य चिन्तन परम्परा (Western Philosophy) को मूल स्रोत प्राचीन ग्रिस (Greece) हो। ग्रिसका दार्शनिकहरू सुकरात (Socrates), प्लेटो (Plato), र अरस्तु (Aristotle) का विचारहरूले यस परम्परामा गहिरो प्रभाव पारेका छन्। सुकरातको तार्किक बहस शैलीलाई पाश्चात्य दर्शनको आधार मानिन्छ। पछि, युरोपमा क्रिश्चियन मतको पनि बलियो प्रभाव रह्यो, तर चर्चको कट्टरता विरुद्ध कलाकार, वैज्ञानिक, र चिन्तकहरूले विद्रोह गरे, जसले गर्दा पन्थनिरपेक्ष (Secular) र वैज्ञानिक चिन्तन पद्धतिको विकास भयो। भौतिक विज्ञान, प्रविधि, तर्कशास्त्र, राजनीतिशास्त्र, कला, वैचारिक स्वतन्त्रता र लोकतान्त्रिक पद्धतिको विकास नै पाश्चात्य चिन्तन परम्पराको मुख्य पहिचान हो।
(ग) पूर्वीय चिन्तन परम्परामा नेपालको कस्तो योगदान रहेको छ?
उत्तर: पूर्वीय चिन्तन परम्परामा नेपालको महत्त्वपूर्ण योगदान रहेको छ। हिन्दु र बौद्ध दुवै दर्शनको संगमस्थलको रूपमा नेपालले जीवनोपयोगी शिक्षा, सिप र स्वस्थ जीवनशैलीलाई सधैँ महत्व दिएको छ। आयुर्वेद, योग, विपश्यना, र शाकाहारी जीवनशैली जस्ता पूर्वीय परम्पराहरू नेपालमा गहिरो रूपमा जरा गाडेर बसेका छन् र हालका वर्षहरूमा यिनीहरूप्रति विश्वव्यापी चासो बढ्दो छ। यसले पूर्वीय चिन्तनको प्रवर्धनमा नेपालको भूमिकालाई उजागर गर्छ। नेपालको शिक्षा नीतिमा पनि बहुसांस्कृतिकता, मौलिकताको प्रवर्धन, र वैश्वस्थानीकरण (Glocalization) जस्ता मान्यताहरूले प्रवेश पाइसकेका छन्, जसले पूर्वीय चिन्तनको आधुनिक सान्दर्भिकतालाई देखाउँछ।
अर्को पाठ:
यो पनि पढ्नुहोस्
कुनै प्रश्न वा सुझाव छ भने, हामीलाई सम्पर्क गर्नुहोस्।
Contact Us