Class 10 Social Bagmati Province 2081: Complete Solved Questions

१. तपाईंको समाजमा रहेको बहुसांस्कृतिकताको एक उदाहरण दिनुहोस् ।

उत्तर: हाम्रो समाजमा विभिन्न जातजातिका मानिसहरू बसोबास गर्छन् र उनीहरूले मनाउने चाडपर्वहरू फरक-फरक छन्, जस्तै दशैं, तिहार, ईद, ल्होसार आदि । यो भाषिक, सांस्कृतिक र धार्मिक विविधता बहुसांस्कृतिकताको एक उत्तम उदाहरण हो ।

२. स्थानीय विकासका लागि सङ्घीय शासन प्रणाली किन महत्त्वपूर्ण छ ? एक कारण दिनुहोस् ।

उत्तर: स्थानीय विकासका लागि सङ्घीय शासन प्रणाली महत्त्वपूर्ण छ किनभने यसले स्थानीय स्तरमा स्रोत र साधनको पहिचान, परिचालन र विकास निर्माणका कार्यहरूलाई सहज र छिटो-छरितो बनाउँछ ।

३. मानव बेचबिखनबाट व्यक्तिमा पर्ने एक असर लेख्नुहोस् ।

उत्तर: मानव बेचबिखनबाट व्यक्तिको स्वतन्त्र रूपमा बाँच्न पाउने अधिकार हनन हुन्छ र उसले शारीरिक तथा मानसिक रूपमा गम्भीर यातना भोग्नुपर्छ, जसले गर्दा उसको सम्मानित जीवनयापनमा अवरोध पुग्छ ।

४. घरेलु हिंसा विरुद्ध जनचेतना जगाउने आकर्षक नारासहितको प्लेकार्ड तयार पार्नुहोस् ।

५. नेपालको प्रथम जननिर्वाचित सरकारले गरेका कुनै दुई कार्यहरू उल्लेख गर्नुहोस् ।

उत्तर: नेपालको प्रथम जननिर्वाचित सरकारले गरेका दुई प्रमुख कार्यहरू निम्न छन्:

• बिर्ता प्रथाको उन्मूलन
• वन सम्पदाको राष्ट्रियकरण

६. द्वितीय विश्वयुद्ध हुनुमा तपाईं कुन कारण बढी जिम्मेवार ठान्नुहुन्छ ? आफ्नो तार्किक विचार एक वाक्यमा लेख्नुहोस् ।

उत्तर: मेरो विचारमा, द्वितीय विश्वयुद्ध हुनुमा भर्सेलिज सन्धिको अपमानजनक शर्तहरू नै बढी जिम्मेवार छन्, किनभने यही सन्धिका कारण जर्मनीमा हिटलर जस्ता अधिनायकवादी शासकको उदय भयो र विश्व अशान्तिमा धकेलियो ।

७. नेपालको चालु आवधिक योजनाको एक उद्देश्य उल्लेख गर्नुहोस् ।

उत्तर: नेपालको चालु सोह्रौँ आवधिक योजनाको एक प्रमुख उद्देश्य शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारी, आवास, सुरक्षा तथा सामाजिक सेवा प्रवाहमा सामाजिक न्याय स्थापना गर्नु हो ।

८. तपाईंले आफूसँग भएको रकमको बचत कसरी गर्दै आउनुभएको छ ?

उत्तर: मैले आफूसँग भएको रकमलाई खुत्रुकेमा जम्मा गरेर र केही रकम बैंकको बाल बचत खातामा नियमित रूपमा जम्मा गरेर बचत गर्दै आएको छु ।

९. राष्ट्रसङ्घीय सुरक्षा परिषद्‌मा अस्थायी सदस्य छनोट प्रक्रिया उल्लेख गर्नुहोस् ।

उत्तर: राष्ट्रसङ्घीय सुरक्षा परिषद्‌मा अस्थायी सदस्यहरूलाई भौगोलिक क्षेत्रको प्रतिनिधित्वको आधारमा महासभाले दुई तिहाइ बहुमतद्वारा दुई वर्षको कार्यकालका लागि निर्वाचित गर्दछ ।

१०. असंलग्न परराष्ट्र नीति आज पनि त्यत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ, किन ? आफ्नो धारणा एक वाक्यमा लेख्नुहोस् ।

उत्तर: असंलग्न परराष्ट्र नीति आज पनि महत्त्वपूर्ण छ किनभने यसले सबै राष्ट्रहरूको सार्वभौमसत्ताको सम्मान गर्दै शान्तिपूर्ण सह-अस्तित्वका आधारमा अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध स्थापित गर्न जोड दिन्छ ।

११. पारिवारिक योजना सफल बनाउन तपाईंले आफ्नो परिवारमा निर्वाह गर्नुभएको एउटा भूमिका लेख्नुहोस् ।

उत्तर: पारिवारिक योजना सफल बनाउन मैले आफ्नो परिवारमा अनावश्यक खर्च नगरी मितव्ययी बन्दै आफ्नो जिम्मेवारी र कर्तव्यहरू इमानदारीपूर्वक पूरा गरेर भूमिका निर्वाह गरेको छु ।

१२. ‘राष्ट्रिय गौरवका रूपमा रहेका धार्मिक/ऐतिहासिक स्थलको पहिचानलाई अभिवृद्धि गर्न सरकारले गरेका प्रयासको समीक्षा गर्नुहोस् ।

उत्तर: राष्ट्रिय गौरवका रूपमा रहेका धार्मिक तथा ऐतिहासिक स्थलहरूको पहिचान र प्रवर्धनका लागि सरकारले विभिन्न प्रयासहरू गरेको छ ।

सकारात्मक प्रयासहरू:

• पुनर्निर्माण र जीर्णोद्धार: भूकम्प तथा अन्य कारणले क्षति पुगेका सम्पदाहरूको पुनर्निर्माण र पुराना मठमन्दिरहरूको जीर्णोद्धार गरिएको छ ।
• प्रचार-प्रसार: विभिन्न राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय माध्यमबाट यस्ता स्थलहरूको प्रचार-प्रसार गर्ने काम भएको छ ।
• महोत्सव आयोजना: पर्यटकीय स्थलहरूमा विभिन्न महोत्सवहरूको आयोजना गरी आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटक आकर्षित गर्ने प्रयास गरिएको छ ।

सुधार गर्नुपर्ने पक्षहरू:

• तथ्याङ्कको अभाव: स्थानीय तहमा कति ऐतिहासिक र धार्मिक स्थलहरू छन् भन्नेबारे यकिन तथ्याङ्कको अभाव छ ।
• कमजोर समन्वय: स्थानीय समुदाय र स्थानीय तहबीचको समन्वय कमजोर हुँदा संरक्षणका प्रयासहरू प्रभावकारी हुन सकेका छैनन् ।
• प्रविधिमैत्री प्रचारको कमी: डिजिटल र आधुनिक प्रविधिको प्रयोग गरी गरिने प्रचार-प्रसार अझै पनि कमजोर छ ।

तसर्थ, सरकारी प्रयासहरू सकारात्मक भए तापनि तिनको प्रभावकारी कार्यान्वयन र स्थानीय स्तरसम्मको पहुँच बढाउनु आवश्यक देखिन्छ ।

१३. तपाईंको प्रदेशमा रहेको राष्ट्रिय गौरवको आयोजनाको आर्थिक सामाजिक महत्त्व उल्लेख गर्नुहोस् ।

उत्तर: म बागमती प्रदेशको बासिन्दा हुँ । यस प्रदेशमा रहेको एउटा राष्ट्रिय गौरवको आयोजना “मध्यपहाडी (पुष्पलाल) लोकमार्ग” हो । यस आयोजनाको आर्थिक र सामाजिक महत्त्वलाई निम्नानुसार उल्लेख गर्न सकिन्छ:

आर्थिक महत्त्व:

• यातायातमा सहजता: यस लोकमार्गले पहाडी जिल्लाहरूलाई सिधै जोड्ने हुँदा यातायातमा सुगमता आएको छ, जसले गर्दा स्थानीय उत्पादनले सजिलै बजार पाएको छ ।
• व्यापार-व्यवसायमा वृद्धि: सडक सञ्जालको विस्तारसँगै नयाँ बजार केन्द्रहरूको विकास भएको छ र व्यापार-व्यवसाय फस्टाएको छ ।
• रोजगारी सिर्जना: आयोजना निर्माणका क्रममा र पछि पनि यातायात तथा व्यापारका कारण स्थानीय स्तरमा रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना भएका छन् ।

सामाजिक महत्त्व:

• बसाइँसराइमा कमी: गाउँमा विकासका पूर्वाधार पुगेपछि मानिसहरूको सुविधाका लागि सहर जाने क्रममा केही कमी आएको छ ।
• जनसम्पर्कमा वृद्धि: विभिन्न जिल्ला र क्षेत्रका मानिसहरूबीच आवतजावत बढ्दा आपसी सम्बन्ध, सद्भाव र सांस्कृतिक आदान-प्रदानमा वृद्धि भएको छ ।
• सेवा प्रवाहमा सहजता: शिक्षा, स्वास्थ्य जस्ता आधारभूत सेवाहरूमा नागरिकको पहुँच सहज भएको छ ।

१४. यदि तपाईंलाई बालदिवसको कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने जिम्मेवारी दिइएमा कसरी गर्नुहुन्छ ? एउटा कार्यक्रम सञ्चालनको खाका तयार गर्नुहोस् ।

उत्तर: यदि मलाई बालदिवसको कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने जिम्मेवारी दिइयो भने, म बालबालिकाहरूको रुचि र सहभागितालाई प्राथमिकता दिएर निम्न खाकाअनुसार कार्यक्रम सञ्चालन गर्नेछु:

१५. ज्येष्ठ नागरिक र अपाङ्गता भएका व्यक्तिको मर्यादित जीवनयापनका लागि समुदायले के के गर्नुपर्ला ? आफ्नो धारणा चार बुँदामा लेख्नुहोस् ।

उत्तर: ज्येष्ठ नागरिक र अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको मर्यादित जीवनयापनका लागि समुदायले निम्न भूमिका खेल्नुपर्छ:

• सकारात्मक सोच र सम्मान: उनीहरूप्रति सकारात्मक सोच राख्ने, उनीहरूको अनुभव, ज्ञान र योगदानको कदर गर्ने र सम्मानजनक व्यवहार गर्ने वातावरण सिर्जना गर्नुपर्छ ।
• सहभागिता र प्रोत्साहन: उनीहरूलाई सामुदायिक गतिविधिहरूमा सक्रिय रूपमा सहभागी गराउने र उनीहरूको क्षमताअनुसारको काममा प्रोत्साहित गर्नुपर्छ ।
• सहयोगी संरचना निर्माण: समुदायमा निर्माण हुने बाटो, भवन, शौचालय जस्ता सार्वजनिक संरचनाहरूलाई अपाङ्गतामैत्री र ज्येष्ठ नागरिकमैत्री बनाउन पहल गर्नुपर्छ ।
• मनोरञ्जन र सहयोग: बेलाबेलामा उनीहरूका लागि तीर्थाटन, घुमफिर र मनोरञ्जनात्मक कार्यक्रमहरू आयोजना गर्ने तथा आवश्यक परेको बेला स्वास्थ्य र अन्य सहयोगका लागि तत्पर रहनुपर्छ ।

१६. नेपालमा भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्ने काममा क्रियाशील संवैधानिक अङ्ग अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले गरेका कार्य के कति प्रभावकारी भएको लाग्छ ? मूल्याङ्कन गर्नुहोस् ।

उत्तर: नेपालमा भ्रष्टाचार नियन्त्रणका लागि क्रियाशील संवैधानिक अङ्ग अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले गरेका कार्यहरूको मूल्याङ्कन गर्दा यसका केही सकारात्मक र केही सुधार गर्नुपर्ने पक्षहरू देखिन्छन् ।

प्रभावकारी पक्षहरू:

• आयोगले चलाएका जनचेतनामूलक कार्यक्रमहरूले गर्दा भ्रष्टाचार गर्नु हुँदैन र यसविरुद्ध उजुरी गर्नुपर्छ भन्ने मान्यताको विकास भएको छ ।
• सार्वजनिक पदमा बसेका व्यक्तिहरूमा आयोगको डरले केही हदसम्म भए पनि जवाफदेहिता बढेको छ र उनीहरू गैरकानुनी काम गर्न हच्किएका छन् ।
• केही ठूला भ्रष्टाचारका काण्डहरूमा अनुसन्धान गरी मुद्दा दायर गर्दा भ्रष्टाचार नियन्त्रणमा आयोगको सक्रियता देखिएको छ ।

सुधार गर्नुपर्ने पक्षहरू:

• आयोगको अनुसन्धान प्रक्रिया फितलो हुँदा धेरै भ्रष्टाचारका मुद्दाहरूमा अदालतबाट अभियुक्तले सफाइ पाएका छन्, जसले आयोगको विश्वसनीयतामा प्रश्न उठाएको छ ।
• आयोगले ठूला र राजनीतिक पहुँच भएका व्यक्तिहरूभन्दा साना कर्मचारीहरूलाई मात्र निशाना बनाउने गरेको आरोप लाग्ने गरेको छ ।
• अन्य सरोकारवाला निकायहरूसँग समन्वयको अभावमा भ्रष्टाचार न्यूनीकरण अभियानले आशातीत सफलता पाउन सकेको छैन ।

समग्रमा, अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगको उपस्थिति र कार्यले भ्रष्टाचार नियन्त्रणमा सकारात्मक भूमिका खेलेको छ, तर यसलाई अझै निष्पक्ष, पारदर्शी र प्रभावकारी बनाउनु आवश्यक छ ।

१७. सङ्घीय कार्यपालिकाको सुरक्षा र कूटनीतिसम्बन्धी कार्य व्याख्या गर्नुहोस् ।

उत्तर: नेपालको संविधानअनुसार सङ्घीय कार्यपालिका (मन्त्रिपरिषद्) ले सुरक्षा र कूटनीतिसम्बन्धी महत्त्वपूर्ण कार्यहरू गर्दछ, जसलाई निम्नानुसार व्याख्या गर्न सकिन्छ:

सुरक्षासम्बन्धी कार्य:

• राष्ट्रिय सुरक्षा नीति निर्माण: देशको समग्र राष्ट्रिय सुरक्षासम्बन्धी नीति तर्जुमा गरी कार्यान्वयन गर्दछ ।
• सेना परिचालन: नेपालको स्वतन्त्रता, सार्वभौमसत्ता, भौगोलिक अखण्डता वा कुनै भागको सुरक्षामा सङ्कट उत्पन्न भएमा नेपाली सेनाको परिचालनका लागि राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्को सिफारिसमा राष्ट्रपतिसमक्ष सिफारिस गर्दछ ।
• शान्ति सुव्यवस्था: देशमा शान्ति, सुव्यवस्था र अमनचयन कायम राख्न आवश्यक सुरक्षा निकायहरूको परिचालन र व्यवस्थापन गर्दछ ।
• सङ्कटकाल घोषणा: बाह्य आक्रमण, सशस्त्र विद्रोह वा गम्भीर आर्थिक विशृङ्खलताको अवस्थामा सङ्कटकाल घोषणाका लागि राष्ट्रपतिसमक्ष सिफारिस गर्दछ ।

कूटनीतिसम्बन्धी कार्य:

• परराष्ट्र नीति सञ्चालन: नेपालको राष्ट्रिय हितलाई ध्यानमा राखी असंलग्न परराष्ट्र नीति निर्माण र कार्यान्वयन गर्दछ ।
• अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध: छिमेकी तथा अन्य मित्रराष्ट्रहरू, संयुक्त राष्ट्रसङ्घ लगायतका अन्तर्राष्ट्रिय सङ्घ-संस्थाहरूसँग सुमधुर सम्बन्ध कायम गरी विस्तार गर्दछ ।
• सन्धि-सम्झौता: राष्ट्रिय हित अनुकूल हुने गरी अन्तर्राष्ट्रिय सन्धि वा सम्झौताहरूमा हस्ताक्षर र अनुमोदनका लागि व्यवस्था गर्दछ ।
• प्रतिनिधित्व: अन्तर्राष्ट्रिय सभा, सम्मेलनहरूमा नेपालको प्रतिनिधित्व गरी राष्ट्रिय हितका पक्षमा आफ्ना धारणाहरू प्रस्तुत गर्दछ ।

१८. नेपालको हावापानी र वनस्पतिमा उचाइले पारेको प्रभाव वर्णन गर्नुहोस् ।

उत्तर: नेपालको धरातलीय स्वरूपमा भएको विविधता अर्थात् उचाइको भिन्नताले यहाँको हावापानी र वनस्पतिमा प्रत्यक्ष प्रभाव पारेको छ । यसलाई निम्नानुसार वर्णन गर्न सकिन्छ:

हावापानीमा प्रभाव:

• तराई क्षेत्र (समुद्री सतहदेखि ६०० मिटरसम्म): यो क्षेत्रमा गर्मी र ओसिलो हावापानी पाइन्छ, जसलाई उष्ण मनसुनी हावापानी भनिन्छ । यहाँ अत्यधिक गर्मी र वर्षा हुन्छ ।
• पहाडी क्षेत्र (६०१ मिटरदेखि ३३०० मिटरसम्म): यस क्षेत्रमा न्यानो समशीतोष्ण र ठण्डा समशीतोष्ण हावापानी पाइन्छ । यहाँ न धेरै गर्मी न धेरै जाडो हुन्छ ।
• हिमाली क्षेत्र (३३०१ मिटरदेखि माथि): यहाँ लेकाली र टुन्ड्रा हावापानी पाइन्छ । यो क्षेत्रमा अत्यन्त चिसो हुन्छ र तापक्रम प्रायः शून्य डिग्रीभन्दा कम रहन्छ ।

वनस्पतिमा प्रभाव:

• तराई क्षेत्र: यहाँ उष्ण प्रदेशीय सदाबहार पतझर जङ्गल पाइन्छ । साल, सिसौ, खयर जस्ता कडा र अग्ला रुखहरू यहाँका मुख्य वनस्पति हुन् ।
• पहाडी क्षेत्र: यहाँको तल्लो भागमा पतझर र माथिल्लो भागमा कोणधारी वनस्पति पाइन्छ । कटुस, चिलाउने, सल्ला, धुपी, देवदारु जस्ता वनस्पतिहरू यहाँ पाइन्छन् ।
• हिमाली क्षेत्र: यहाँ कोणधारी रुखहरू, बुट्यानहरू र घाँसे मैदानहरू पाइन्छन् । धेरै उचाइमा भने वनस्पतिविहीन चट्टान र हिउँ मात्र पाइन्छ ।

यसरी, उचाइको भिन्नताले नेपालको प्राकृतिक विविधतालाई सम्पन्न बनाएको छ ।

१९. विश्वव्यापीकरणको सकारात्मक प्रभावलाई तपाईंले दैनिक जीवनमा कसरी उपयोग गर्नुभएको छ ? आफ्नो अनुभव चार बुँदामा प्रस्तुत गर्नुहोस् ।

उत्तर: विश्वव्यापीकरणको सकारात्मक प्रभावलाई मैले आफ्नो दैनिक जीवनमा विभिन्न तरिकाले उपयोग गरेको छु । मेरा अनुभवका चार बुँदाहरू निम्न छन्:

• सूचना र प्रविधिको प्रयोग: म इन्टरनेट र मोबाइल फोनको प्रयोग गरी विश्वभरका साथीभाइसँग कुराकानी गर्न, नयाँ कुराहरू सिक्न र शैक्षिक सामग्रीहरू खोज्न सक्छु ।
• विविध वस्तुको उपभोग: विश्वव्यापीकरणकै कारण मैले आफ्नो दैनिक जीवनमा विभिन्न देशमा बनेका गुणस्तरीय लत्ताकपडा, इलेक्ट्रोनिक सामानहरू र खानेकुराहरू उपभोग गर्न पाएको छु ।
• सांस्कृतिक आदान-प्रदान: मैले इन्टरनेट र टेलिभिजनमार्फत विभिन्न देशका भाषा, संस्कृति, रहनसहन र चाडपर्वबारे जानकारी लिने अवसर पाएको छु, जसले मेरो सोचलाई फराकिलो बनाएको छ ।
• अधिकारप्रति सचेतता: विश्वव्यापीकरणले गर्दा मानव अधिकार, बाल अधिकार जस्ता विषयहरूमा सचेतना बढेको छ । म पनि आफ्नो अधिकारको उपयोग गर्न र अरूको अधिकारको सम्मान गर्न सिकेको छु ।

२०. गुणस्तरीय जीवनका चारओटा उपाय लेख्नुहोस् ।

उत्तर: गुणस्तरीय जीवनयापनका लागि निम्न चार उपायहरू अपनाउन सकिन्छ:

• शिक्षा र स्वास्थ्यमा पहुँच: गुणस्तरीय शिक्षा प्राप्त गरी आफ्नो ज्ञान र सीप बढाउने तथा स्वस्थ जीवनशैली अपनाएर शारीरिक र मानसिक रूपमा निरोगी रहने ।
• व्यवस्थित पारिवारिक योजना: परिवारको आकार सानो र व्यवस्थित बनाउने, जसले गर्दा सबै सदस्यहरूको आवश्यकता र चाहना पूरा गर्न सहज हुन्छ ।
• वित्तीय अनुशासन र बचत: आम्दानीअनुसार खर्च गर्ने, मितव्ययी बन्ने र भविष्यका लागि नियमित रूपमा बचत गर्ने बानी बसाल्ने ।
• सकारात्मक सोच र स्वच्छ वातावरण: सधैँ सकारात्मक सोच राख्ने, तनावमुक्त रहने, र आफू बस्ने वातावरणलाई सफा र स्वच्छ राख्ने ।

२१. ‘कानुनी शासन र संविधानको पालना लोकतान्त्रिक शासन प्रणालीका मान्यता हुन् ।’ यस भनाइलाई पुष्टि गर्दै यस कार्यमा न्यायपालिकाले कस्तो भूमिका खेल्नुपर्ला ? सुझाव दिनुहोस् ।

उत्तर: ‘कानुनी शासन र संविधानको पालना लोकतान्त्रिक शासन प्रणालीका मान्यता हुन्’ भन्ने भनाइ पूर्ण रूपमा सत्य छ । लोकतन्त्र भनेको केवल आवधिक निर्वाचन र बहुमतको शासन मात्र होइन, यो विधिको शासन, समानता, स्वतन्त्रता र न्यायमा आधारित प्रणाली हो ।

भनाइको पुष्टि:

लोकतन्त्रका आधारभूत मूल्य-मान्यताहरू जस्तै; सुशासन, जवाफदेहिता, पारदर्शिता, मानव अधिकारको संरक्षण, र दण्डहीनताको अन्त्य जस्ता कुराहरू कानुनी शासन र संविधानको पूर्ण पालनाबाट मात्र सम्भव हुन्छन् ।

कानुनी शासनले सबै नागरिकलाई कानुनको नजरमा समान ठान्छ र कसैलाई पनि कानुनभन्दा माथि हुन दिँदैन । यसले सरकारलाई स्वेच्छाचारी हुनबाट रोक्छ र पारदर्शिता तथा जवाफदेहिताको प्रत्याभूति गर्दछ, जुन लोकतन्त्रको आत्मा हो ।

संविधानको पालना ले राज्यका अङ्गहरूको शक्ति र अधिकारको सीमा निर्धारण गर्दछ । यसले नागरिकका मौलिक हकहरूको संरक्षण सुनिश्चित गर्छ । जब सबै नागरिक र राज्यका निकायहरूले संविधानको दायरामा रहेर काम गर्छन्, तब मात्र देशमा स्वतन्त्रता र सम्मानको भावना विकास हुन्छ, जुन एक सफल लोकतान्त्रिक संस्कार हो ।

यसरी कानुनी शासन र संविधानको पालनाविना लोकतन्त्रको कल्पना पनि गर्न सकिँदैन । यिनीहरू एक-अर्काका परिपूरक हुन् ।

न्यायपालिकाको भूमिकाका लागि सुझावहरू:

कानुनी शासन र संविधानको पालनालाई प्रवर्धन गर्न न्यायपालिकाको भूमिका सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण हुन्छ । यसका लागि न्यायपालिकाले निम्न भूमिका खेल्नुपर्छ:

• स्वतन्त्र र निष्पक्ष न्याय सम्पादन: कुनै पनि राजनीतिक वा बाह्य दबाब र प्रभावमा नपरी स्वतन्त्र र निष्पक्ष रूपमा मुद्दाहरूको छिनोफानो गर्नुपर्छ, ताकि नागरिकको न्यायप्रतिको विश्वास अटुट रहोस् ।
• संविधानको व्याख्या र संरक्षण: संविधानको अन्तिम व्याख्याताको रूपमा न्यायपालिकाले संविधानको मर्म र भावनाविपरीत बनेका कानुनहरूलाई अमान्य घोषित गरी संविधानको सर्वोच्चता कायम राख्नुपर्छ ।
• छिटो-छरितो न्याय: ‘ढिलो न्याय दिनु भनेको न्याय नदिनु सरह हो’ भन्ने मान्यतालाई आत्मसात् गर्दै मुद्दाहरूलाई छिटो-छरितो रूपमा किनारा लगाउनुपर्छ ।
• न्यायिक पारदर्शिता र सक्रियता: आफ्ना फैसला र कार्यहरूमा पारदर्शिता अपनाउनुपर्छ । साथै, सार्वजनिक सरोकारका विषयहरूमा सक्रियता देखाई नागरिक अधिकारको संरक्षण गर्नुपर्छ ।
• दण्डहीनताको अन्त्य: भ्रष्टाचार, अपराध जस्ता कार्यमा संलग्न जो कोहीलाई पनि कानुनी कारबाहीको दायरामा ल्याउन र दण्डहीनताको अन्त्य गर्न कठोर फैसलाहरू गर्नुपर्छ ।

यसरी, एक सक्षम, स्वतन्त्र र निष्पक्ष न्यायपालिकाले मात्र कानुनी शासन र संविधानको रक्षा गर्दै लोकतन्त्रलाई बलियो बनाउन सक्छ ।

२२. पृष्ठ भरिने गरी नेपालको नक्सा बनाएर निम्न तथ्यलाई उपयुक्त सङ्केत प्रयोग गरी भर्नुहोस् :
कञ्चनजङ्घा हिमाल, मधेस प्रदेश, कर्णाली नदी, मुक्तिनाथ मन्दिर

उत्तर: (नोट: यहाँ पाठमा नक्सा प्रस्तुत गरिएको छ । विद्यार्थीले परीक्षामा पृष्ठ भरिने गरी नेपालको नक्सा कोरेर तल दिइएका स्थानहरूलाई उपयुक्त सङ्केतले देखाउनुपर्छ ।)

• कञ्चनजङ्घा हिमाल: नेपालको सुदूर-पूर्वी भागमा, ताप्लेजुङ जिल्लामा सङ्केत गर्ने । (▲)
• मधेस प्रदेश: नेपालको दक्षिण-पूर्वी तराई क्षेत्रमा रहेको पूरै प्रदेशलाई रेखाङ्कन गरी नाम लेख्ने ।
• कर्णाली नदी: नेपालको पश्चिमी भागमा हुम्लाबाट सुरु भई दक्षिणतर्फ बगेको नदीलाई रेखाङ्कन गर्ने । ( नदीको सङ्केत )
• मुक्तिनाथ मन्दिर: गण्डकी प्रदेशको मुस्ताङ जिल्लामा, अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्रभित्र सङ्केत गर्ने । ( मन्दिरको सङ्केत )

२३. दोस्रो विश्वयुद्धका आर्थिक, सामाजिक तथा राजनीतिक प्रभावहरू स्पष्ट पार्नुहोस् ।

उत्तर: सन् १९३९ देखि १९४५ सम्म चलेको दोस्रो विश्वयुद्धले विश्वमा दूरगामी तथा महत्त्वपूर्ण प्रभावहरू पारेको थियो । यसका प्रमुख आर्थिक, सामाजिक र राजनीतिक प्रभावहरूलाई निम्नानुसार स्पष्ट पार्न सकिन्छ:

राजनीतिक प्रभावहरू:

• संयुक्त राष्ट्रसङ्घको स्थापना: भविष्यमा यस्ता युद्धहरू हुन नदिन र विश्वमा शान्ति स्थापना गर्न सन् १९४५ मा संयुक्त राष्ट्रसङ्घको स्थापना भयो ।
• उपनिवेशवादको अन्त्य: युद्धले गर्दा बेलायत, फ्रान्स जस्ता साम्राज्यवादी शक्तिहरू कमजोर भए, जसले गर्दा एसिया र अफ्रिकाका धेरै देशहरूले स्वतन्त्रता प्राप्त गरे ।
• विश्व दुई ध्रुवमा विभाजन: युद्धपछि विश्व संयुक्त राज्य अमेरिका नेतृत्वको पुँजीवादी र सोभियत सङ्घ नेतृत्वको साम्यवादी गरी दुई शक्तिशाली गुटमा विभाजित भयो, जसले शीतयुद्धको सुरुवात गर्‍यो ।
• मानव अधिकारको घोषणा: युद्धको विभिषिकाबाट पाठ सिक्दै सन् १९४८ मा विश्वव्यापी मानव अधिकार घोषणापत्र जारी भयो, जसले विश्वभरका नागरिकहरूको अधिकार सुनिश्चित गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्यो ।

आर्थिक प्रभावहरू:

• अपार धनजनको क्षति: युद्धमा संलग्न देशहरूको आर्थिक संरचना ध्वस्त भयो । अर्बौँ डलर बराबरको सम्पत्ति नष्ट भयो ।
• नयाँ आर्थिक शक्तिहरूको उदय: युद्धपछि अमेरिका विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली आर्थिक शक्तिको रूपमा उदायो ।
• अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय संस्थाहरूको स्थापना: युद्धले ध्वस्त भएको अर्थतन्त्रको पुनर्निर्माण गर्न विश्व बैंक (World Bank) र अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (IMF) जस्ता संस्थाहरूको स्थापना भयो ।

सामाजिक प्रभावहरू:

• ठूलो मानवीय क्षति: यस युद्धमा करोडौँ सैनिक र सर्वसाधारणले ज्यान गुमाए, जसले विश्वको जनसङ्ख्यामा ठूलो असर पार्यो ।
• सामाजिक मूल्य-मान्यतामा परिवर्तन: युद्धले सामाजिक संरचनामा ठूलो परिवर्तन ल्यायो । महिलाहरू घर बाहिर निस्केर काम गर्न थाले र सामाजिक जीवनमा उनीहरूको भूमिका बढ्यो ।
• वैज्ञानिक र प्राविधिक विकास: युद्धका लागि आवश्यक हतियार र प्रविधिको विकास गर्ने क्रममा अणुबम, रकेट, जेट इन्जिन जस्ता धेरै नयाँ आविष्कारहरू भए, जसले पछि मानव जीवनलाई पनि प्रभाव पार्यो ।

२४. ‘सुरक्षित र मर्यादित वैदेशिक रोजगारमा व्यक्ति र सरकारको भूमिका’ शीर्षकमा एक लेखको नमुना तयार गर्नुहोस् ।

उत्तर: