Complete Guide to Class 10 Social Set 7: Solved Questions
A complete resource for SEE preparation, focusing on the model questions for class 10 social set 7.
समूह ‘क’ – Short Questions for Class 10 Social Set 7
१. सामाजिक विकृति र विसंगतिको परिभाषा एक वाक्यमा परिभाषित गर्नुहोस्।
उत्तर: समाजका स्थापित मूल्य, मान्यता र आदर्शविपरीतका नराम्रा र अवाञ्छित व्यवहारहरू, जस्तै: छुवाछुत, दाइजो, लागुऔषध दुर्व्यसन, भ्रष्टाचार आदि, सामाजिक विकृति र विसंगति हुन्।
२. कोशी प्रदेशको नामाकरणमा पहिचानको मुद्दालाई कसरी सम्बोधन गरिएको भन्ने गुनासो सुनिन्छ ? यस सम्बन्धमा तपाईंको धारणा एक वाक्यमा लेख्नुहोस्।
उत्तर: गुनासो यो छ कि ‘कोशी’ नामले प्रदेशको भूगोल (नदी) लाई मात्र सम्बोधन गर्यो तर त्यहाँको ऐतिहासिक, सांस्कृतिक र जातीय पहिचान (जस्तै: किरात, लिम्बुवान) लाई बेवास्ता गर्यो। मेरो विचारमा, नामाकरण गर्दा भूगोल र पहिचान दुवै पक्षलाई सन्तुलन गर्न सकेको भए अझ राम्रो हुन्थ्यो।
३. भ्रष्टाचार भनेको के हो ? एक व्यक्तिले भ्रष्टाचार गर्ने अवसर किन खोज्दछ?
उत्तर: सार्वजनिक पद, शक्ति वा अधिकारको निजी स्वार्थ वा फाइदाका लागि गरिने दुरुपयोग नै भ्रष्टाचार हो। एक व्यक्तिले छिटो धनी बन्ने लोभ, कमजोर नैतिक आचरण, र ‘प पकडिहालिन्नँ’ भन्ने कमजोर दण्ड-सजायको मानसिकताका कारण भ्रष्टाचार गर्ने अवसर खोज्दछ।
४. भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्नको लागि तपाईंले खेल्न सक्ने कुनै एक प्रभावकारी भूमिका उल्लेख गर्नुहोस्।
उत्तर: म आफैँ कुनै पनि सरकारी वा गैर-सरकारी काममा घुस दिने वा लिने छैन र कसैले त्यसो गरेको देखेमा अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग जस्ता सम्बन्धित निकायमा गोप्य रूपमा उजुरी दिनेछु।
५. असल चरित्र भनेको के हो ?
उत्तर: असल चरित्र भनेको इमानदारी, सत्यवादिता, दया, जिम्मेवारीबोध, र नैतिकता जस्ता सकारात्मक मानवीय गुणहरूको समग्र रूप हो, जसले व्यक्ति र समाज दुवैलाई सकारात्मक प्रभाव पार्छ।
६. ‘उग्र राष्ट्रवाद प्रथम विश्वयुद्धको कारण हो।’ यस सम्बन्धमा तपाईंको धारणा एक वाक्यमा प्रष्ट गर्नुहोस्।
उत्तर: मेरो धारणामा यो भनाइ पूर्ण रूपमा सही छ; ‘आफ्नो देश मात्र श्रेष्ठ र अरू सबै निकृष्ट’ भन्ने उग्र राष्ट्रवादी भावनाले गर्दा नै युरोपेली राष्ट्रहरूबीच अन्धो प्रतिस्पर्धा, शस्त्रीकरण र शत्रुता बढ्यो, जुन प्रथम विश्वयुद्धको प्रमुख कारण बन्यो।
७. बेलायतको युरोपेली संघबाट बहिर्गमन (ब्रेक्जिट) को कारण के हुन् ?
उत्तर: यसका मुख्य कारणहरूमा आफ्नो राष्ट्रिय सार्वभौमसत्ता पुनः प्राप्त गर्ने चाहना, युरोपेली संघको आप्रवासन नीतिप्रतिको असन्तुष्टि, र संघको झन्झटिलो नियम-कानुन तथा शुल्कबाट मुक्त हुने आर्थिक चाहनाहरू थिए।
८. बेलायतमा यिनी प्रोत्साहन गर्न एउटा प्रभावकारी उपाय तयार पार्नुहोस्।
उत्तर: (नोट: यो प्रश्न “यिनी प्रोत्साहन गर्न” अस्पष्ट छ। यो सम्भवतः ब्रेक्जिटपछिको ‘एकता’ (unity) प्रोत्साहन गर्ने भन्ने हुनुपर्छ।)
सम्भावित उत्तर: ब्रेक्जिटले विभाजित गरेको बेलायती समाजमा एकता प्रोत्साहन गर्नको लागि सबै पक्ष (ब्रेक्जिट समर्थक र विरोधी) का साझा आर्थिक र सामाजिक हितका मुद्दाहरूमा केन्द्रित भई राष्ट्रिय संवाद र सहकार्य गर्नु एक प्रभावकारी उपाय हो।
९. सुरक्षा परिषदमा स्थायी र अस्थायी सदस्य राष्ट्रहरूको संख्या कति कति हुन्छ?
उत्तर: संयुक्त राष्ट्रसंघको सुरक्षा परिषदमा ५ स्थायी सदस्य राष्ट्रहरू (अमेरिका, बेलायत, फ्रान्स, रुस र चीन) र १० अस्थायी सदस्य राष्ट्रहरू (जुन हरेक दुई वर्षका लागि निर्वाचित हुन्छन्) हुन्छन्।
१०. नेपाली सेना र घरेलु शान्ति सेनामा भर्ना लिन तपाईंलाई ठिक वा बेठिक के लाग्छ ? आफ्नो विचार एक बुँदामा लेख्नुहोस्।
उत्तर: मलाई यो व्यवस्था ठिक लाग्छ, किनभने नेपाली सेनाको मुख्य काम राष्ट्रिय सुरक्षा र अन्तर्राष्ट्रिय शान्ति स्थापना (UN Missions) गर्नु हो भने घरेलु शान्ति र सुरक्षाका लागि नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरी बल जस्ता छुट्टै संगठनहरू हुनुले कार्यक्षेत्र स्पष्ट भई दुवै काम प्रभावकारी हुन्छ।
११. तपाईं बसोबास गर्ने क्षेत्रको वातावरणलाई प्रदूषणमुक्त बनाउन तपाईंले खेल्न सक्ने एउटा प्रभावकारी भूमिका उल्लेख गर्नुहोस्।
उत्तर: म आफ्नो घरमा निस्कने फोहोरलाई कुहिने (भान्साको) र नकुहिने (प्लास्टिक, सिसा) मा छुट्याएर व्यवस्थापन गर्नेछु र सकेसम्म प्लास्टिकको झोलाको सट्टा कपडाको झोला प्रयोग गर्नेछु।
समूह ‘ख’ – Analysis for Class 10 Social Set 7
१२. समावेशीकरणका माध्यमबाट तपाईंलाई कुन माध्यम उपयुक्त लाग्छ ? किन ? आफ्नो विचार चार बुँदामा दिनुहोस्।
उत्तर: मलाई समावेशीकरणका विभिन्न माध्यमहरूमध्ये ‘आरक्षण’ र ‘सकारात्मक विभेद’ को माध्यम उपयुक्त लाग्छ। किनभने:
- यसले ऐतिहासिक रूपमा राज्यको मूलधारबाट पछाडि पारिएका वर्ग र समुदाय (जस्तै: महिला, दलित, जनजाति, मधेसी) लाई निर्णय तहमा प्रत्यक्ष प्रतिनिधित्व सुनिश्चित गर्छ।
- यसले अवसरको असमान वितरणलाई सम्बोधन गरी पछाडि परेका समुदायको आर्थिक र सामाजिक सशक्तीकरणमा तीव्रता ल्याउँछ।
- राज्यका हरेक अंगमा विविधता झल्किन्छ, जसले गर्दा सबै नागरिकले राज्य ‘आफ्नो’ हो भन्ने महसुस गर्न पाउँछन् र राष्ट्रिय एकता बलियो हुन्छ।
- यो समतामूलक समाज निर्माण गर्ने र अवसरको पहुँचबाट वञ्चित भएकाहरूलाई क्षतिपूर्ति दिने एक प्रभावकारी र छिटो माध्यम हो।
१३. नेपालमा सङ्घीयतालाई संस्थागत र सबल बनाउन के के गर्नुपर्छ ? लेख्नुहोस्।
उत्तर: नेपालमा सङ्घीयतालाई संस्थागत र सबल बनाउन निम्न उपायहरू अपनाउनुपर्छ:
- संघ, प्रदेश र स्थानीय तह गरी तीनै तहका सरकारहरूको एकल र साझा अधिकारको सूचीलाई स्पष्ट पार्ने गरी आवश्यक सबै कानुनहरू छिटो बनाउने।
- प्रदेश र स्थानीय तहलाई आत्मनिर्भर बनाउन आवश्यक वित्तीय स्रोत (कर संकलन अधिकार) र प्रशासनिक अधिकार (कर्मचारी व्यवस्थापन) पूर्ण रूपमा हस्तान्तरण गर्ने।
- तीनै तहका सरकारबीच समन्वय, सहकार्य र सहअस्तित्वको भावना विकास गर्ने र कुनै विवाद आएमा संवैधानिक रूपमै समाधान खोज्ने।
- स्थानीय तहदेखि नै सुशासन, पारदर्शिता र जवाफदेहिता प्रवर्द्धन गर्ने, र संघीयताका फाइदाबारे नागरिकलाई सचेत गराउने।
१४. तपाईंको विचारमा सभ्य र भव्य तरिकाले बाल दिवस मनाउनको लागि एउटा छोटो कार्यक्रमको नमुना तयार पार्नुहोस्।
उत्तर (कार्यक्रमको नमुना):
“बालबालिकाको मुस्कान, हाम्रो शान”
(बाल दिवस विशेष कार्यक्रम)
१०:०० – १०:१५
स्वागत तथा बाल अधिकार र बाल दिवसको महत्त्वबारे छोटो जानकारी (एक बालबालिकाद्वारा)
१०:१५ – ११:००
“सिर्जनाका रंगहरू”: बालबालिकाद्वारा चित्रकला प्रदर्शनी र कविता/गीत प्रस्तुति
११:०० – ११:४५
“म बन्न चाहन्छु”: विभिन्न पेसाकर्मी (डाक्टर, पाइलट, किसान, शिक्षक) र बालबालिकाबीच अन्तरक्रिया (प्रश्न-उत्तर)
११:४५ – १२:१५
फरक क्षमता (अपाङ्गता) भएका बालबालिकाहरूलाई विशेष सम्मान र उनीहरूको प्रतिभा प्रस्तुति
१२:१५ – १२:३०
समापन, पुरस्कार वितरण र खाजा
(नोट: यो कार्यक्रम भाषणभन्दा बढी बालबालिकाको सहभागिता र सिर्जनामा केन्द्रित हुनेछ।)
१५. असहाय र अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरू समाज र देश विकासका लागि बाधक हुन सक्दैनन्, बरु सहयोगी हुन्छन्, भन्ने कुरालाई उदाहरणसहित पुष्टि गर्नुहोस्।
उत्तर: यो भनाइ पूर्णतया सत्य हो। अवसर र उचित वातावरण पाएमा असहाय र अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरू देश विकासका अमूल्य सहयोगी बन्न सक्छन्।
- उदाहरण १: शारीरिक रूपमा अशक्त झमक घिमिरेले खुट्टाले लेखेर ‘जीवन काँडा कि फूल’ जस्तो कालजयी साहित्यिक कृति सिर्जना गर्नुभयो, जसले नेपाली साहित्यलाई समृद्ध बनायो र हजारौंलाई प्रेरणा दियो।
- उदाहरण २: दृष्टिविहीन व्यक्तिहरूले कम्प्युटर प्रोग्रामिङ, टेलिफोन अपरेटर, शिक्षक र संगीतकार जस्ता क्षेत्रमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गरी राष्ट्रिय उत्पादनमा योगदान दिइरहेका छन्।
- उदाहरण ३: ह्विलचेयर प्रयोगकर्ताहरूले प्यारा-एथ्लेटिक्समा अन्तर्राष्ट्रिय पदक जितेर देशको नाम राखेका छन्।
यसले पुष्टि गर्छ कि उनीहरू बाधक होइनन्, उनीहरूलाई दया होइन, अवसर र सम्मानजनक व्यवहार चाहिएको हो।
१७. हाम्रो समाजमा विद्यमान छाउपडी प्रथा महिलाहरूको लागि अभिशाप हो, कसरी ? तपाईंको विचार चार बुँदामा प्रस्तुत गर्नुहोस्।
उत्तर: छाउपडी प्रथा महिलाहरूको लागि निम्न कारणहरूले गर्दा अभिशाप हो:
- यसले महिनावारी जस्तो प्राकृतिक जैविक प्रक्रियालाई ‘अशुद्ध’ र ‘पाप’ मानेर महिलालाई घरभन्दा बाहिर असुरक्षित गोठमा बस्न बाध्य गराउँछ, जुन मानव अधिकारको ठाडो उल्लंघन हो।
- छाउगोठमा बस्दा अत्यधिक जाडो, सर्प-कीराको टोकाइ, धुवाँले निस्सासिनु, र यौन हिंसाको सिकार हुनु जस्ता जोखिमले गर्दा धेरै महिला तथा किशोरीहरूले अकालमा ज्यान गुमाएका छन्।
- यो प्रथाले महिलालाई पौष्टिक आहार (दूध, दही) खानबाट वञ्चित गराउँछ, जसले उनीहरूको स्वास्थ्यमा गम्भीर र दीर्घकालीन असर पार्छ।
- यसले महिलालाई शिक्षा, सामाजिक जमघट र आत्मविश्वासबाट टाढा राख्छ, जसले गर्दा उनीहरूको शैक्षिक र मानसिक विकासमा बाधा पुग्छ।
१८. उपभोक्ता संरक्षण ऐन, २०७५ अनुसार उत्पादकले आफ्ना उत्पादनमा के के कुराहरू उल्लेख गर्नुपर्छ?
उत्तर: उपभोक्ता संरक्षण ऐन, २०७५ अनुसार उत्पादकले आफ्ना उत्पादनको प्याकेट वा ‘लेबल’ मा अनिवार्य रूपमा निम्न कुराहरू उल्लेख गर्नुपर्छ:
- उत्पादकको नाम, ठेगाना र उद्योगको दर्ता नम्बर
- वस्तुमा मिसाइएका सामग्रीहरू (Ingredients), त्यसको परिमाण वा तौल
- वस्तुको गुणस्तर (यदि निर्धारण भएको भए)
- वस्तुको मूल्य (MRP), ब्याच नम्बर, उत्पादन मिति (MFG. Date), र उपभोग गर्न सकिने म्याद (Expiry Date)
१९. भूकम्पलाई रोक्न नसकिए तापनि यसबाट सिर्जना हुने क्षतिलाई भने कम गर्न सकिन्छ । यसबाट हुने क्षतिलाई कम गर्न गरिनुपर्ने कुनै चारओटा प्रभावकारी उपायहरू लेख्नुहोस्।
उत्तर: भूकम्पबाट हुने क्षति कम गर्ने चार प्रभावकारी उपायहरू:
- घर, विद्यालय, अस्पताल जस्ता संरचनाहरू निर्माण गर्दा सरकारले तोकेको भूकम्प-प्रतिरोधी राष्ट्रिय भवन संहिताको अनिवार्य पालना गर्ने
- पुराना र कमजोर संरचनाहरूलाई ‘रेट्रोफिटिङ’ (प्रबलीकरण) गरेर बलियो बनाउने
- भूकम्प आउँदा कसरी बच्ने (जस्तै: Duck, Cover, Hold) भन्नेबारे विद्यालय र समुदायस्तरमा नियमित जनचेतना र अभ्यास (Drill) गराउने
- घरभित्रका गह्रौं वस्तुहरू (दराज, र्याक) लाई नपल्टिने गरी भित्तामा बाँध्ने र आपत्कालीन अवस्थाका लागि एउटा ‘झोला’ (Emergency Kit) तयार राख्ने
२०. विद्यार्थीको जीवनमा समसामयिक घटनाको महत्त्व उजागर गर्दै दुई जना साथीबिचको संवादको नमुना तयार पार्नुहोस्।
उत्तर (संवादको नमुना):
आशिष:
नमस्ते विनिता! के छ, परीक्षाको तयारी कस्तो चल्दैछ?
विनिता:
नमस्ते आशिष! तयारी ठिकै छ। तर मलाई त सामाजिक अध्ययनको समसामयिक घटना (Current Affairs) ले पो गाह्रो बनायो।
आशिष:
हो र? किन नि? मलाई त सबैभन्दा रमाइलो र महत्त्वपूर्ण नै त्यही लाग्छ।
विनिता:
कसरी? त्यो राजनीति, कोशी प्रदेशको विवाद, ब्रेक्जिटका कुराहरू जानेर हामी विद्यार्थीलाई के फाइदा हुन्छ र?
आशिष:
त्यसो नभन! हामीले कोशी प्रदेशको नामाकरणको विवादबारे पढ्यौं नि, त्यसले हामीलाई आफ्नो देशको पहिचान र राजनीतिको संवेदनशीलता बुझ्न मद्दत गर्यो। विद्यार्थीको जीवन भनेको किताबको पाठ मात्र घोकेर कहाँ हुन्छ र?
विनिता:
खै, मलाई त झन्झट लाग्छ…
आशिष:
समाजमा के भइरहेको छ, त्यो थाहा पाए पो हामी भोलिको सचेत नागरिक बन्छौं। ब्रेक्जिटबारे पढ्दा संसारको अर्थतन्त्र कसरी जोडिएको छ भन्ने थाहा हुन्छ। भोलि हामीले कुनै निर्णय लिँदा यिनै ज्ञानले काम लाग्छ।
विनिता:
हो त है… मैले त यताबाट सोचिनँ। तिम्रो कुरा ठिक हो। अब म पनि समसामयिक घटनालाई ध्यान दिएर पढ्छु।
२१. सानो परिवार सुखी परिवार भनिन्छ । यसका लागि के के गर्नुपर्छ ? चार बुँदामा लेख्नुहोस्।
उत्तर: ‘सानो परिवार, सुखी परिवार’ को अवधारणा साकार पार्न निम्न कुराहरू गर्नुपर्छ:
- विवाह गर्ने उमेर (कानुनी रूपमा २० वर्ष) पुगेपछि मात्र विवाह गर्ने र पहिलो बच्चा जन्माउन हतार नगर्ने
- कम्तीमा ३ देखि ५ वर्षको जन्मान्तर राखेर मात्र दोस्रो बच्चा जन्माउने र दुई सन्तान भएपछि स्थायी वा अस्थायी परिवार नियोजनको साधन अपनाउने
- छोरा र छोरीमा भेदभाव नगरी दुवैलाई समान शिक्षा, स्वास्थ्य र अवसर दिने, ताकि छोराकै आसमा धेरै सन्तान जन्माउनु नपरोस्
- परिवार नियोजनका साधन, जन्मान्तर र सानो परिवारका फाइदाबारे दम्पती र समुदायस्तरमा व्यापक जनचेतना फैलाउने
समूह ‘ग’ – Long Answer Questions (Class 10 Social Set 7)
२२. तपाईंको हाम्रो देशको मानव अधिकारको अवस्था कस्तो देख्नुभएको छ ? उदाहरणसहित स्पष्ट पार्नुहोस्।
उत्तर: मेरो विचारमा, हाम्रो देश नेपालमा मानव अधिकारको अवस्था ‘कागजी रूपमा बलियो तर व्यवहारमा कमजोर’ छ।
नेपालको संविधान (२०७२) ले मौलिक हक अन्तर्गत समानता, स्वतन्त्रता, न्याय, छुवाछुतविरुद्धको हक, महिलाको हक, बालबालिकाको हक जस्ता अधिकांश मानव अधिकारलाई सुनिश्चित गरेको छ। राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोग जस्ता संवैधानिक निकायहरू पनि छन्। यो कानुनी र संस्थागत पक्ष हो, जुन राम्रो छ।
तर, कार्यान्वयन र व्यवहारिक पक्ष अत्यन्तै कमजोर छ। समाजमा अझै पनि गहिरो विभेद र असमानता छ।
उदाहरणहरू:
- उदाहरण १ (जातीय विभेद): कानुनले छुवाछुतलाई दण्डनीय माने पनि, आजकै दिनमा पनि पश्चिम रुकुमको नवराज बि.क. जस्ता युवाहरूले कथित तल्लो जात भएकै कारण अन्तरजातीय प्रेम गर्दा आफ्नो ज्यान गुमाउनु परेको छ। यो बाँच्न पाउने अधिकार र समानताको हकको ठाडो उल्लंघन हो।
- उदाहरण २ (महिला अधिकार): छाउपडी प्रथालाई कानुनले अपराध माने पनि, सुदूरपश्चिमका महिलाहरू अझै छाउगोठमा बस्न बाध्य छन् र अकालमा मरिरहेका छन्। यो महिलाको सम्मानपूर्वक बाँच्न पाउने अधिकारको हनन हो।
- उदाहरण ३ (आर्थिक-सामाजिक अधिकार): संविधानले आधारभूत स्वास्थ्य र शिक्षालाई मौलिक हक मानेको छ, तर दुर्गमका नागरिकले सिटामोल नपाएर र गरिबका छोराछोरीले शुल्क तिर्न नसकेर विद्यालय छाड्नुपरेको छ।
अतः, नेपालमा मानव अधिकारको अवस्था कानुनी रूपमा प्रगतिशील देखिए पनि, सामाजिक चेतना, राजनीतिक इच्छाशक्ति र दण्डहीनताको अन्त्य नहुँदासम्म आम नागरिकले साँचो अर्थमा मानव अधिकारको उपभोग गर्न सकेका छैनन्।
२३. (दृष्टिविहीनहरूको लागि मात्र) उत्तर अमेरिका महादेशको सामाजिक तथा आर्थिक अवस्था व्याख्या गर्नुहोस्।
उत्तर: उत्तर अमेरिका महादेश सामाजिक र आर्थिक दुवै रूपमा विश्वको सबैभन्दा विकसित र धनी महादेशहरू मध्ये एक हो।
सामाजिक अवस्था:
- बहु-सांस्कृतिक समाज: यो महादेश ‘आप्रवासीहरूको महादेश’ भनेर चिनिन्छ। यहाँ विश्वका हरेक कुनाबाट आएका मानिसहरूको बसोबास छ। यसले गर्दा यहाँ बहु-सांस्कृतिक, बहु-भाषिक र बहु-धार्मिक समाजको निर्माण भएको छ।
- उच्च जीवनस्तर: यहाँको जीवनस्तर उच्च छ। अधिकांश जनसंख्या शिक्षित छ (साक्षरता दर लगभग शतप्रतिशत), र स्वास्थ्य, शिक्षा, र यातायात जस्ता पूर्वाधारहरू विश्वस्तरीय छन्।
- जनसंख्या वितरण: धेरैजसो जनसंख्या अमेरिकाको पूर्वी र पश्चिमी तट, मेक्सिको सिटी, र क्यानडाको दक्षिणी सिमानामा केन्द्रित छ।
- चुनौतीहरू: यद्यपि, अमेरिका र क्यानडा जस्ता विकसित देशहरूमा पनि जातीय विभेद, धनी र गरिब बिचको बढ्दो आर्थिक असमानता, र आप्रवासनसम्बन्धी विवाद जस्ता सामाजिक चुनौतीहरू छन्।
आर्थिक अवस्था:
- विश्वको आर्थिक शक्ति: यो महादेश आर्थिक रूपमा अत्यन्त सम्पन्न छ। संयुक्त राज्य अमेरिका (USA) विश्वको सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्र हो।
- उद्योग र प्रविधि: यहाँको अर्थतन्त्रको मुख्य आधार उद्योग र सेवा क्षेत्र हो। विश्वका सबैभन्दा ठूला प्रविधि कम्पनीहरू (जस्तै गुगल, एप्पल, माइक्रोसफ्ट, टेस्ला) यहीं अवस्थित छन्, जसले विश्वको प्रविधिमा नेतृत्व गर्छन्।
- कृषि: ‘प्रेरी’ घाँसे मैदान गहुँ उत्पादनका लागि विश्व प्रसिद्ध छ। यहाँको कृषि प्रणाली अत्यन्तै आधुनिक, व्यावसायिक र प्रविधिमा आधारित छ, जसले ठूलो मात्रामा खाद्यान्न निर्यात गर्छ।
- प्राकृतिक स्रोत: यो महादेश प्राकृतिक स्रोत र खनिज (जस्तै: तेल, प्राकृतिक ग्यास, कोइला, फलाम) मा धनी छ। क्यानडा र मेक्सिको पनि औद्योगिक उत्पादन, खनिज र तेलमा अगाडि छन्।
२४. नेपालमा वि.सं. २०७७ देखि वि.सं. २०७९ सालसम्मको अवधिमा भएका सामाजिक र आर्थिक सुधारका छुट्टाछुट्टै सूची तयार पार्नुहोस्।
उत्तर: वि.सं. २०७७ देखि वि.सं. २०७९ (अप्रिल २०२० देखि अप्रिल २०२३) को अवधिमा भएका प्रमुख सुधारहरू:
सामाजिक सुधारहरू:
- कोभिड-१९ विरुद्ध खोप अभियान: कोभिड-१९ महामारीविरुद्ध राष्ट्रव्यापी रूपमा नागरिकहरूलाई निःशुल्क खोप अभियान सफलतापूर्वक सञ्चालन गरियो।
- नयाँ नक्सा जारी: लिम्पियाधुरा, लिपुलेक र कालापानी समेटिएको नेपालको नयाँ राजनीतिक नक्सा जारी गरियो र त्यसलाई राष्ट्रिय सहमतिका साथ संविधानको निशान छापमा समावेश गरियो।
- ‘नागरिक एप’ सञ्चालन: सार्वजनिक सेवालाई प्रविधिमैत्री बनाउँदै ‘नागरिक एप’ सञ्चालनमा ल्याइयो, जसले नागरिकता, राहदानी, र अन्य सरकारी कागजात मोबाइलमै हेर्न सकिने बनायो।
- लैङ्गिक पहिचानको मान्यता: लैङ्गिक तथा यौनिक अल्पसंख्यकहरूको अधिकार पहिचान (जस्तै ‘अन्य’ लिङ्गको सट्टा गैर-द्विआधारी पहिचान) तर्फ कानुनी बहस र प्रगति भयो।
आर्थिक सुधारहरू:
- अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सञ्चालन: गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल (भैरहवा) र पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको निर्माण सम्पन्न भई सञ्चालनमा ल्याइयो।
- डिजिटल भुक्तानीको विस्तार: QR Code, ConnectIPS, र मोबाइल वालेट जस्ता डिजिटल भुक्तानी प्रणालीहरूको व्यापक विस्तार भयो, जसले नगद कारोबारलाई कम गर्न मद्दत गर्यो।
- विद्युत् निर्यात: जलविद्युत आयोजनाहरूको निर्माणले गति लियो, जसले गर्दा नेपाल आन्तरिक खपतमा आत्मनिर्भर हुँदै भारततर्फ विद्युत् निर्यात गर्न सक्ने अवस्थामा पुग्यो।
- कोभिड राहत प्याकेज: कोभिड-१९ बाट प्रभावित अर्थतन्त्र र व्यवसायलाई उकास्न सरकार र राष्ट्र बैंकमार्फत ‘पुनर्कर्जा’ र विभिन्न आर्थिक राहत प्याकेजहरू घोषणा गरियो।
२५. नेपालमा बसोबासको महत्त्व उल्लेख गर्दै विदेशमा बस्ने तपाईंको साथीलाई एउटा पत्रको नमुना तयार पार्नुहोस्।
उत्तर (पत्रको नमुना):
मिति: २०८२/०७/०८
काठमाडौं, नेपाल।
प्यारो साथी राजेश,
धेरै माया!
तिमी विदेशमा छौ, तर मलाई आशा छ तिमी आरामै छौ र आफ्नो काममा प्रगति गरिरहेका छौ। म यहाँ सञ्चै छु। आज मलाई तिमीलाई हाम्रो आफ्नै देश, नेपालमा बसोबास गर्नुको महत्त्वबारे केही लेख्न मन लाग्यो।
तिमीले विदेशमा भौतिक सुविधा र राम्रो आम्दानी पक्कै पाएका छौ होला। तर, नेपालमा बस्नुको जुन आत्मियता र महत्त्व छ, त्यो सायद पैसाले किन्न सकिँदैन।
पहिलो कुरा त, यहाँ हाम्रो ‘आफ्नोपन’ छ। हाम्रो परिवार, आफन्त र बाल्यकालदेखिका साथीहरू यहीँ छन्। सुख-दुःखमा साथ दिने, दशैं-तिहार जस्ता चाडपर्वमा सँगै हाँस्ने-खेल्ने जुन आनन्द यहाँ छ, त्यो विदेशमा एक्लो महसुस गर्दा पक्कै हुँदैन होला। दोस्रो, यो हाम्रो पहिचानको थलो हो। हाम्रो भाषा, हाम्रो संस्कृति र हाम्रा पुर्खाले कमाएको इज्जत यही माटोसँग जोडिएको छ। विदेशमा हामी जति नै सफल भए पनि ‘दोस्रो दर्जा’को नागरिक महसुस हुन सक्छ, तर यहाँ हामी यो देशको मालिक हौं।
अहिले हाम्रो देश विकासको चरणमा छ। तिमीजस्ता दक्ष र प्रतिभाशाली युवाहरूले विदेशमा बसेर अर्काको देश बनाउनुभन्दा आफ्नै देशमा फर्केर केही गर्दा देशलाई कति टेवा पुग्थ्यो होला! यहाँ अवसर नै नभएको होइन, अवसरहरू सिर्जना गर्नुपर्नेछ। तिम्रो ज्ञान, सिप र अनुभवले यहाँ नयाँ उद्योग, नयाँ प्रविधि भित्र्याउन सकिन्छ।
पैसा त जीवनमा चाहिन्छ, तर पैसा नै सबथोक होइन। आफ्नै हावापानीमा, आफ्नै परिवारको साथमा बसेर देश विकासमा योगदान दिनुको सन्तुष्टि अमूल्य छ।
म तिमीलाई कर गरेको होइन, तर एकपटक गहिरिएर सोच्नु। देशलाई तिम्रो आवश्यकता छ।
उही तिम्रो साथी,
आलोक।
Other Additional Material
Class 10 English Notes
Complete notes for SEE English.
Class 10 Nepali Vyakaran
Grammar notes for SEE Nepali.
Class 10 Science Notes
Comprehensive notes for SEE Science.
C. Mathematics Notes
Notes for Compulsory Mathematics.
Computer Science Notes
Full notes for SEE Computer Science.
Optional Maths Notes
Complete notes for Optional Maths.
